در حال دریافت: _.docx صفات زن دراسلام

 
« بیان صفات اخلاقی زن شایسته از دیدگاه اسلام »

بسم الله الرحمن الرحیم

« بیان صفات اخلاقی زن شایسته از دیدگاه اسلام »

نهاد خانواده، اصلى ‏ترين ركن جامعه و بستر فرهنگ‏هاى گوناگون، تربيت‏هاى مختلف، زمينه‏ ساز شكوفايى استعدادهاى بالقوه اعضاى آن و و نيز زمينه‏ ساز خوشبختى و يا بدبختى انسان‏ها و اعضاى خود است. زن و شوهر (همسران) به عنوان اركان اصلى و اوليه تشكيل این نهاد اجتماعی، نقش اساسى و تعيين ‏كننده‏اى در پويايى، استحكام، امنيت، سازمان‏دهى، آرامش روانى و رشد ابعاد مختلف شخصيتى اعضاى خانواده دارند. اما اگر مهمترین اعضای یک خانواده را بر اساس وظایف و مسئولیت ها رتبه بندی نماییم، بی شک زنان از جایگاه ویژه ای برخوردار خواهند بود. در امر ازدواج، انتخاب یک زن شایسته و با ایمان چه در جایگاه اولیه آن به عنوان همسر و چه در جایگاه دیگر آن به عنوان مادر فرزندان برای هر مردی نیاز به دقت نظر و نکته سنجی فراوان دارد. در دین مبین اسلام تأکید بسیاری بر ازدواج با زن شایسته شده است. زیرا زن ستون خانه و خانواده است و او کسی است که فرزندان را در دامان خود پرورش می دهد و آینده جامعه را با تربیت صحیح فزندان رقم می زند.

آقا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) در این باره فرمودند: مِنْ سَعَادَةِ المرء الزَّوْجَةُ الصَّالِحَةُ.[1]

از خوشبختی مرد، داشتن همسر شایسته است.

همسر شایسته یکی از برکات و نعمات بسیار مؤثر در زندگی مردان است و مطابق فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) بعد از تقوا و پرهیزگاری نعمتی بالاتر از همسر صالح به مردان عطا نگردیده است: مَا اسْتَفَادَ الْمُؤْمِنُ بَعْدَ تَقْوَى اللَّهِ خَيْرًا لَهُ مِنْ زَوْجَةٍ صَالِحَةٍ.[2]

مومن، پس از تقوای الهی، بهره ای بهتر از همسر شایسته نبرده است.

و طبق کلام ایشان آسوده ترین زندگی از آن کسی است که همسری شایسته را برای خود برگزیده، نه آن کسی که مال و مکنت فراوان برای خود فراهم نموده باشد: أَنْعَمَ النَّاسِ عیشا مِنْ مِنْحَةُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ الْقَنَاعَةِ وَ أَصْلَحَ زَوْجَةُ؛[3]

خوش ترین زندگی، از آن کسی است که خداوند سبحان به او قناعت بخشیده و همسری شایسته روزی اش کرده است.

همسر شایسته از دیدگاه اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) دارای صفات و شاخصه های ویژه ای است که در ادامه متن به توصیف برخی از مهمترین این صفات خواهیم پرداخت.

تقوا و تدین؛

دینداری یعنی تعهد و پای بندی به دستورات دینی و رفتار بر اساس آن. در تاریخ بشر، اعتقاد به خدای واحد عنصری پایدار و جدایی ناپذیر در زندگی انسان بوده و نقش محوری در قوانین و عقاید جوامع بشری داشته است. از این رو در خزانه خلقت گوهری گرانبها تر از دین وجود ندارد. دینی که انسان های وارسته ای چون انبیاء پیام رسان آن بوده اند، و برای حفظ آن خون پاکترین انسان ها از انبیاء و اولیاء الهی بر زمین ریخته شده است. کسانی که آیین الهی را بر می-گزینند، تحت عنایات و الطاف الهی قرار می گیرند و در دین اسلام چنین کسانی از حرمت بسیاری برخوردارند. امام صادق (علیه السلام) در باره عظمت و عزت انسان با ایمان در دین اسلام فرمودند: المُؤمن أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الکعبة.[4]

احترام و حرمت مومن از کعبه بیشتر است.

طبق احادیث اهل بیت (علیهم السلام) زن پارسا و متدین از بهترین نعمت های خداوند متعال برای هر مرد است، زیرا او چارچوب زندگی خود را بر اساس فرامین الهی قرار داده و به آنها مقید و ملتزم است. از این رو مرتکب بسیاری از خطاها و گناهان اخلاقی و معاصی نمی گردد و محیط خانواده ی او نیز به علت تقید به احکام اسلام و دینمداری او از بسیاری از انحرافات مصون می ماند و زندگی در کنار چنین انسانی رنگ و بوی الهی به خود می گیرد.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: اذا تَزَوَّجَ الرّجُلُ الْمَرْئَةَ لِجَمالِها اوْلِمالِها وُكِّلَ الى‏ ذَ لِكَ وَ اذا تَزَوَّجَها لِدِينِها رَزَقَهُ الْمالَ وَ الْجَمالَ.[5]

هنگامى كه مردى همسرى را تنها به خاطر زيبايى و ثروتش انتخاب كند، خداوند او را به همان زيبايى و ثروت وامى‌گذارد (و از همه چيز محروم مى‌شود) و هرگاه همسرش را به‌خاطر ديانتش انتخاب كند، خداوند مال و جمال را نيز به او مى‌دهد.

از دیگاه قرآن کریم شأن یک زن کنیز مسلمان و با تقوا از زنان مشرک زیبا رو و آزاده بالاتر است؛

و لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتّى يُؤمِنَّ وَ لأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِن مُشْرِكَةٍ و لو أعْجَبَتْكُمْ و لا تُنْكِحُوا المُشرِكِينَ حَتّى يُؤمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ و لو أعْجَبَكُمْ اولئِكَ يَدْعُونَ الَى النّارِ وَ اللّهُ يَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ.

و با زنان مشرك ازدواج نكنيد مگر آنكه ايمان بياورند و همان كنيز با ايمان بهتر از زن آزاد مشرك است، هر چند از (زيبايى) او به شگفت آييد و به مشركان زن ندهيد مگر آنكه ايمان بياورند و همانا برده مؤمن بهتر از آزاد مشرك است هر چند از (مال و زيبايى) او شگفت زده شويد.

امام باقر (علیه السلام) فرمودند، شخصى خدمت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) آمد و درباره ازدواج (و ارزشهاى حاكم بر آن) با آن حضرت مشورت كرد، پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) به ایشان فرمودند: انْكَحْ وَ عَلَيْكَ بِذاتِ الدِّيْنَ تَرَبَتْ يَداكَ.[6]

ازدواج كن و بر تو است كه به سراغ همسرى با ايمان و ديندار بروى كه روزى تو را گسترده مى‌كند.

یک زن متدین در زندگی با رعایت حقوق شوهر و فرزندانش علاوه بر حقوق الهی و عبادی خویش، زندگی خود و اعضای خانواده ی خویش را سرشار از معنویت و محبت و سعادت می سازد.

فرزندانی که در دامان خانواده متدین رشد می یابند، بسیاری از موفقیت های مادی و معنوی خود را مرهون دینمداری والدین خود به خصوص مادر می دانند. زیرا فرزندان بیشتر ساعات خود را در خانه و در کنار مادر می گذرانند و مادر با دینمداری سعادت آنها و با بی بندوباری خود شقاوت آنها را رقم می زند.

عفت و حیا؛

عفت در اصطلاح به نیروی تعدیل کننده شهوت و غرایز انسانی اطلاق می شود. در واقع عفت نیرویی است که مانع خروج زن از انسانیت او می شود و او را از تبدیل شدن به ابزاری برای ارضاء خواسته های نفسانی و حیوانی مردان باز می دارد. البته عفت تنها مختص مردان یا زنان نمی شود و هر دو گروه را شامل می شود.

خداوند متعال در آیه ۳۰ سوره نور ابتدا از مردان می خواهد چشمان خود را از حرام بپوشانند و دامان خود را از بی عفتی حفظ کنند:

قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ؛

(ای پیامبر) به مؤمنان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند، و فروج خود را حفظ كنند، اين براى آنها پاكيزه‏تر است، خداوند از آنچه انجام مى ‏دهيد آگاه است.

حیا در لغت به معنی شرمساری و خجالت است و در اصطلاح به معنی محصور کردن نفس از ارتکاب محرمات برای جلوگیری از نکوهش دیگران، که در مقابل آن وقاحت و بی شرمی قرار می گیرد. حیا یک امر فطری است و پوششی است که خداوند در وجود انسان به ودیعه نهاده است. هرچه عزت و شرافت باطنی انسان بالاتر باشد میزان حیا بیشتر خواهد بود. حضرت علی (علیه السلام) حیا را این گونه توصیف فرمودند: اَلْحَيَاءِ خَيْرٌ كُلُّهُ.[7]

حیا همه ی خوبی هاست.

حیا و عفت را می توان بهترین خلق و خو برای انسان دانست. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: اَلسَّخاءُ وَالحَياءُ أَفضَلُ الخُلُق.[8]

بخشندگى و حیا، برترين خوى هاست .

حیا و شرم در وجود هر انسان باعث دوری انسان از معصیت، فساد و تباهی خواهد شد. حضرت علی (علیه السلام) قساوت قلب و تیرگی دل ها را ناشی از کاهش شرم و حیا در وجود انسان ها می دانند، و فرمودند: … مَنْ كَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَيَاؤُهُ وَمَنْ قَلَّ حَيَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَمَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ.[9]

… آنكس كه زياد اشتباه كند حيایش كم مى شود و كسى كه حيایش كم شود تقوايش نقصان مى يابد و كسى كه تقوايش نقصان يابد قلبش مى ميرد.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) رعایت حیا و عفت را راهی برای جلب محبت الهی معرفی و فرمودند: انَّ اللَّهِ یُحِبُ الحَیی الحَلیمُ العَفیفُ الْمُتَعَفِّفَ.[10]

خداوند انسان با حیای بردبار پاک دامن را که پاک دامنی می ورزد، دوست دارد.

عدم وجود حیا وعفت در وجود انسان ناشی از بی مبالاتی انسان به احکام و دستورات دین مبین اسلام است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) درباره ی رابطه ی ایمان با حیا فرمودند: لَا اِیمان لِمَنْ لَا حَیاء لَهُ.[11]

کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد.

خداوند متعال در آیات متعددی از قرآن کریم به زنان مسلمان دستوراتی برای حفظ عفت خویش داده است. خداوند متعال در آیه ۳۱ سوره احزاب می فرماید: يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا؛

ای همسران پیامبر! شما همچون یکی از زنان عادی نیستید اگر تقوا پیشه کنید پس به گونه ای هوس انگیز سخن نگویید که بیمار دلان در شما طمع کنند و سخن شایسته بگویید.

تواضع و فروتنی؛

تواضع از ماده وضع، در اصل به معنی فرونهادن است. به این مفهوم که انسان خود را بالاتر از اطرافیان قرار ندهد و خود را از کسانی که در جا و مقام از او پایین ترند برتر نداند و بر آنها تکبر نورزد.

امام رضا (علیه السلام) در بیان مفهوم خشوع و تواضع فرمودند:

التَّوَاضُعُ أَنْ تُعْطِیَ النَّاسَ مَا تُحِبُّ أَنْ تُعْطَاهُ.[17]

فروتنی این است که آنچه را دوست داری مردم به تو عطا کنند، به آنها عطا کنی.

امام محمد باقر (علیه السلام) فروتنی را این چنین توصیف نموده و فرمودند:

التَّوَاضُعُ الرِّضَا بِالْمَجْلِسِ دُونَ شَرَفِهِ وَ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَی مَنْ لَقِیتَ وَ أَنْ تَتْرُکَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کُنْتَ مُحِقّاً.[18]

تواضع آن است که به کمتر از جایگاه شایسته خود در مجلس قانع باشی و هرگاه کسی را ملاقات کردی در سلام پیشی بگیری و جر و بحث را رها کنی هر چند حق با تو باشد.

دین اسلام هر صفتی را که از مومنین خواسته است به آن متخلق شوند، حد و مرزهایی برای آن قائل شده است تا افراد دچار افراط و تفریط در آن نشوند. مثلا تواضع بی جا و بی مورد انسان را به ذلت و خواری می کشاند. اگر کسی در مقابل مستکبرین و ثروتمندان متواضع باشد، در واقع خود را به ذلت و خواری کشانده است. در اسلام تواضع تنها در مقابل بزرگان دین، عالمان، مومنین، پدر و مادر و همسر شایسته است. پیشی گرفتن در انجام کارهای خیر مانند سلام کردن که باعث افزایش انس و الفت می شود، از شاخصه های تواضع است.

انَّ خَیرَ النِسائِکُم … ألعَفیفَة ألعَزیزَة فی أَهْلِهَا الذَّلیلة مَعَ بَعْلِهَا الْمُتَبَرِّجَةَ مَعَ زَوْجِهَا الْحَصَانَ عَلی غَیره الَّتی تَسْمَعُ قَوْلَهُ وَ تَطیع أَمَرَهُ التی تَسْمَعُ قَوْلَهُ وَ تطیع أَمْرِهِ وَ اذا خَلَا بِهَا بَذَلَتْ لَهُ مَا یّرید مِنْهَا وَ لَمْ تَبَذَّلْ کتبذل الرَّجُلِ .[27]

بهترین زنان شما زنی است که … عفیف باشد، در میان خویشاوندان محبوب باشد، در مقابل شوهر، فروتن باشد، خود را برای شوهر بیاراید، در مقابل نامحرم خود نگه دار باشد، مطیع شوهرش باشد، در خلوت در اختیار همسرش باشد و مثل برخی از مردان مبتذل نباشد.

یکی از نکاتی که لازم است هر زنی بدان توجه داشته باشد، این است که تمام حرکات و سکنات انسان بازگوکننده ی باطن و درون اوست. لذا وقتی زنی در رفتار و گفتار و حرکات و سکناتش

قناعت؛

نَّ خَیرَ النِسائِکُم … ألعَفیفَة ألعَزیزَة فی أَهْلِهَا الذَّلیلة مَعَ بَعْلِهَا الْمُتَبَرِّجَةَ مَعَ زَوْجِهَا الْحَصَانَ عَلی غَیره الَّتی تَسْمَعُ قَوْلَهُ وَ تَطیع أَمَرَهُ التی تَسْمَعُ قَوْلَهُ وَ تطیع أَمْرِهِ وَ اذا خَلَا بِهَا بَذَلَتْ لَهُ مَا یّرید مِنْهَا وَ لَمْ تَبَذَّلْ کتبذل الرَّجُلِ .[27]

بهترین زنان شما زنی است که … عفیف باشد، در میان خویشاوندان محبوب باشد، در مقابل شوهر، فروتن باشد، خود را برای شوهر بیاراید، در مقابل نامحرم خود نگه دار باشد، مطیع شوهرش باشد، در خلوت در اختیار همسرش باشد و مثل برخی از مردان مبتذل نباشد.

یکی از نکاتی که لازم است هر زنی بدان توجه داشته باشد، این است که تمام حرکات و سکنات انسان بازگوکننده ی باطن و درون اوست. لذا وقتی زنی در رفتار و گفتار و حرکات و سکناتش دقت لازم را داشته باشد، این امر نشان دهنده ادب، متانت و وقار درونی اوست.

صفات اخلاقی مذموم؛

صفات اخلاقی زشت بر هر انسانی ناپسند است، اما بر زنان نکوهیده تر. اسلام ازدواج با زنانی که دارای صفات اخلاقی مذموم می باشند را منع نموده است، که مهم ترین آنها عبارتند از:

زنان احمق و نادان؛

احمق به کسی می گویند که بی عقل، نادان و کم خرد است. زندگی با چنین افرادی ثمره ای جز ضایع شدن عمر و شکست و تباهی در زندگی ندارد. از این رو افراد باید دقت کنند که در انتخاب همسر به جای فریفته شدن به جمال و زیبایی افراد در درجه اول عقل و خرد و ایمان فرد مخاطب خود را مورد بررسی قرار دهند. در روایات برای فرد احمق نشانه هایی ذکر شده است. امیرالمومنین علی (علیه السلام) در این باره فرمودند: لِسَانُ الْعَاقِلِ وَرَاءَ قَلْبِهِ وَ قَلْبُ الاحمق وَرَاءَ لِسَانِهِ.[28]

زبان فرد عاقل ورای قلبش و زبان فرد نادان جلوی قلب اوست.

به تعبیر دیگر عاقل اول فکر می کند، بعد کلام خود را بیان می نماید اما انسان نادان اول حرف می زند، بعد فکر می کند.

زنان متبرج

یکی از مهم ترین خصوصیات انسان تمایل به خودنمایی است که به صورت طبیعی در وجود همه آنها قرار دارد. اما این ویژگی در شخصیت زنان به صورت عمیق تری قرار دارد. منظور از تبرج، جلوه گری و دلبری کردن برای تصاحب قلب دیگری است. مقصود از زنان متبرج زنانی هستند که زینت و آرایش خود را برای نامحرمان آشکار می کنند تا از آنها دلبری کنند. خداوند متعال در قرآن کریم در سوره احزاب، آیه ۳۳ از خودنمایی تعبیر به تبرج کرده است: وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الجاهلیه الاولی.

خودنمایی نکنید مانند خودنمایی دوران جاهلیت نخستین.

زنان بد دهن

زبان یکی از نعمات الهی است که خداوند به انسان عطا نموده تا آن را در راه اطاعت و پرستش او به کارگیرد و از آن طریق به رحمت بی پایان در بهشت برین دست یابد. اما متأسفانه همین زبان یکی از ابزارهایی است که ابلیس با گمراه نمودن انسان بسیاری از اهداف خود را عملی ساخته و باعث سقوط بشر به قعر آتش دوزخ گردیده است.

بد زبانی و فحاشی یکی از بدترین گناهانی است که ممکن است انسان با زبان مرتکب آن گشته و باعث آزار و اذیت اطرافیان خود گردد. بد دهنی و بیان کلام رکیک و زشت، از خصایص افراد عاجز، ناتوان و بی منطق است. اعمال انسان با ایمان و با نزاکت از روی منطق و درایت صورت می پذیرد، و هر آنچه که بر زبان می راند ابتدا بر روی مفهوم و نتیجه آن فکر کرده و سپس ادا می نماید. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در توصیف یک انسان با ایمان فرمودند:

الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ یده وَ لِسَانِهِ؛[38]

مسلمان کسی است مسلمان از دست و زبان او ایمن باشند.

برخی عواقب فحاشی و بدکلامی؛

بد زبانی و فحاشی در زندگی دنیوی و اخروی انسان دارای آثار شومی می باشد. جایگاه انسان بد زبان، در آتش دوزخ است.

امام صادق (علیه السلام) در این باره فرمودند: مَنْ خَافَ النَّاسُ لِسَانَهُ فَهُوَ فی النَّارِ.[42]

هر کس مردم از زبانش بترسند در آتش است.

شیطان شریک انسان بد زبان خواهد بود. امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ شِرْكِ الشَّیْطَانِ الَّذِی لَا یُشَكُّ فِیهِ أَنْ یَكُونَ فَحَّاشاً لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ فِیه؛[43]

از نشانه هایی که ثابت می کند شیطان در نطفه ی فردی شرکت دارد، این است که شخص دشنام گوی باشد و باکی نداشته باشد چه بگوید و چه بشنود.